Wiele roślin od dawna wykorzystuje się do pielęgnowania i leczenia dzieci w pierwszym roku życia. Niektóre z nich wydają się nieodzowne do wychowania zdrowego niemowlęcia.
Sławek zielarek 😉
Należą do nich przede wszystkim często stosowane:
- rumianek,
- koper włoski,
- anyżek,
- kminek.
Zioła te poprawiają trawienie, ułatwiają usuwanie gazów jelitowych, przez co działają przeciwbólowo i uspokajająco. Jest to szczególnie ważne, gdy niemowlę jest sztucznie odżywiane. Duże znaczenie ma również marchew (tylko odpowiedniej jakości), podawana w większych ilościach przy biegunce (w postaci gotowanej zupki – marchwianki).
W leczeniu niemowląt można wykorzystywać ponadto inne rośliny o łagodnym działaniu, jak:
- prawoślaz lekarski, ślaz leśny — podawane w stanach zapalnych dróg oddechowych,
- czarną jagodę — stosowaną w biegunkach,
- koper ogrodowy, kolendrę i czarnuszkę — o działaniu wiatropędnym i przeciwskurczowym,
- różę dziką, żurawinę— rośliny bogate w witaminy.
Zewnętrznie, oprócz uniwersalnego rumianku, stosuje się np. świetlik i bławatek —do przemywania oczu, majeranek (w postaci maści do nosa) — przy katarze i in.
Rumianek pospolity (rumianek leczniczy) (Matricaria chamomilla L.)
Zawiera olejek eteryczny, związki flawonoidowe, kumaryny, śluz, węglowodory poliacetylenowe. Ważnym składnikiem olejku jest chamazulen (azulen), mający właściwości przeciwzapalne i antyalergiczne. Napar z rumianku jest bardzo często pierwszym napojem, jaki podaje się noworodkowi. Ma on bardzo korzystne działanie na przewód pokarmowy noworodka, ułatwia trawienie, znosi wzdęcia, kolki jelitowe i bóle brzucha, występujące często przy sztucznym karmieniu. W okresie niemowlęctwa rumianek jest niezastąpiony, szczególnie w czasie ząbkowania, przy zwiększonej wrażliwości na ból i utrudnionym zasypianiu. Rumianek jest używany często do kąpieli, płukania, okładów i przemywali skóry zarówno zdrowej, jak i chorej lub odparzonej. Kąpiele lecznicze z rumianku stosuje się w krzywicy, skazie białkowej, przy świądzie skóry, pokrzywce i in. Świeże napary z rumianku, przygotowane ze szczególnym zachowaniem podstawowych zasad higieny, stosuje się do przemywania oczu zdrowych lub przy zapaleniu spojówek.
W okresie ząbkowania niemowlęcia wskazane jest podawanie herbatki rumiankowej, często, lecz w małych porcjach, aby przedłużyć bezpośrednie działanie zioła na zmienione i rozpulchnione dziąsła. Stosuje się również inhalacje z rumianku. Gdy niemowlę ma kaszel, jest przeziębione, dobrze jest rozwiesić w pobliżu dziecka pieluszkę lub gazę zmoczoną w gorącym, parującym naparze rumianku, aby dziecko wdychało lotne substancje surowca.
Napar z kwiatów rumianku do picia:
Rumianek lekarski
0,5-1 łyżkę stołową rumianku zalać szklanką wrzącej wody i zaparzać pod przykryciem w ciągu 15 minut (na parze lub w termosie), następnie przecedzić. Podawać do picia ciepły napar, rozcieńczony przegotowaną wodą do koloru jasnożółtego, kilka razy dziennie. Można osłodzić cukrem lub miodem (w biegunkach nie słodzony), a także dodać parę kropli soku z cytryny (gdy niemowlęciu już ten soczek się podaje). Niekiedy łyżkę naparu podstawowego dodaje się do butelki z mlekiem i podaje się kilka razy dziennie.
Podobnie przygotowuje się napar do okładów, płukania i przemywania oczu lub do lewatywy: oczywiście wtedy się nie słodzi. Do kąpieli niemowlęcia sporządza się napar z 30-50 g surowca na wanienkę wody.
Wiele specyfików kosmetycznych i leczniczych dla niemowląt jest przygotowywanych z olejku rumiankowego m.in.:
- oliwki,
- płyny do kąpieli,
- mydła,
- zasypki,
- pudry,
- kremy,
- maści.
Rumian szlachetny (rumian rzymski, rumianek rzymski) (Anthemis nobilis L.)
Zawiera olejek eteryczny, flawonoidy, goryczki. Rumian szlachetny podaje się w zaburzeniach żołądkowych, połączonych z bolesnymi skurczami, wzdęciami, niestrawnością i brakiem apetytu. Rumian szlachetny w porównaniu z rumiankiem leczniczym zawiera więcej goryczek oraz związków działających rozkurczowo, dlatego jest częściej stosowany jako środek rozkurczowy i pobudzający trawienie niż jako środek przeciwzapalny. Zewnętrznie rumianek rzymski stosuje się w podobnych przypadkach jak rumianek leczniczy, a więc: u niemowląt do przemywań skóry podrażnionej (np. detergentami) i w wyprzeniach, w lekkich oparzeniach, owrzodzeniach oraz do przemywania oczu w zapaleniu spojówek itp.
Napar:
1-2 łyżki kwiatów na 2 szklanki wrzącej wody (zaparzać 15 minut). Napar pije się ciepły w małych porcjach (małym dzieciom po łyżeczce) kilka razy dziennie po jedzeniu lub stosuje się zewnętrznie.
Biedrzeniec anyż (anyż, anyżek) (Pimpinella anisum L.)
Zawiera olejek eteryczny, którego głównym składnikiem jest anetol, ponadto tłuszcz, białko, węglowodany. Anyżek jest to skuteczny, łagodny środek wykrztuśny dla dzieci i młodzieży, polecany przy kaszlu suchym lub ze skąpą wydzieliną, w zapaleniu oskrzeli, gardła, krtani, w chrypkach i przejściowej utracie głosu. Pobudza też czynność wydzielniczą błon śluzowych górnych dróg oddechowych, co jest ważne przy skłonnościach do chorób układu oddechowego u dzieci przebywających w zbyt przesuszonych pomieszczeniach. W praktyce niemowlęcej anyżek jest bardzo często stosowany jako lek regulujący trawienie, likwidujący wzdęcia oraz bolesne skurcze żołądka i jelit. Spożywany przez matki karmiące nie tylko pobudza laktację, ale również, przechodząc do pokarmu, działa bardzo korzystnie na procesy trawienne oseska.
Napar z owoców biedrzeńca:
1⁄2-1 łyżeczkę zmiażdżonych owoców zalać szklanką wrzącej wody i pozostawić przez 30 minut na parze pod przykryciem. Podawać ciepły po łyżce lub łyżeczce, zależnie od wieku, trzy razy dziennie. Niemowlętom rozcieńczyć wodą lub mlekiem.
Koper włoski (koperek słodki, fenkuł włoski) (Foeniculum capillaceum Gilib. = Foeniculum vulgare Mili.)
Zawiera olejek eteryczny, którego głównym składnikiem jest anetol, poza tym białko, tłuszcze, węglowodany, flawonoidy, sterole, woski. Koper włoski jest to powszechnie używany lek dla niemowląt, pobudzający trawienie i perystaltykę jelit, działający również korzystnie w spastycznych zaparciach, ułatwiający usuwanie gazów jelitowych. Przy bólu brzuszka podaje się napar często w połączeniu z rumiankiem (nawet u noworodków). W mieszankach z kminkiem może być podawany w lekkich biegunkach niemowlęcych, np. w okresie ząbkowania. Koper włoski (podobnie jak anyż, kminek, czarnuszka) należy do leków mlekopędnych i polecany jest dla kobiet karmiących. Pokarm matek zawiera wtedy częściowo składniki czynne surowca, które działają korzystnie na przewód pokarmowy niemowlęcia. Koper włoski jest też dobrym lekiem wykrztuśnym, używanym powszechnie w pediatrii. Dla małych dzieci i niemowląt często w postaci miodu koperkowego (Mel Foeniculi).
Olejek koperkowy jest toksyczny w większych dawkach, podobnie jak anyżkowy.
Napar dla niemowląt:
1 łyżeczkę do herbaty rozdrobnionych owoców kopru zalać 1 szklanką gorącej wody z 2 łyżeczkami cukru, zaparzać (w termosie) 30 minut. Podawać ciepły kilka razy dziennie po 1 łyżeczce (w mleku).
Napar:
1 płaska łyżka rozdrobnionych owoców na 1 1⁄2 szklanki gorącej wody (zaparzać 30 minut). Podawać dzieciom do picia ciepły, po łyżce, co 2-3 godziny jako lek wykrztuśny; dla matek – w celu wzmożenia laktacji (1/4 szklanki).
Miodek koprowy (gotowy) podaje się dzieciom doustnie po 1 łyżeczce 3-5 razy dziennie przy chrypce, kaszlu, zaczerwienieniu gardła. Służy on również jako środek wiatropędny dla małych dzieci i niemowląt (dodawany do mleka).
Woda koperkowa (przygotowana w aptece): 0,1 cz. olejku : 100 cz. wody może być podawana dzieciom starszym po łyżeczce lub łyżce, w zależności od wieku, kilka razy dziennie – jako lek żołądkowy.
Koper ogrodowy
Koper ogrodowy (Anethum graveolens L.)
Zawiera olejek eteryczny, którego najważniejszym składnikiem jest karwon, ponadto olej tłusty, białka, flawonoidy, kwasy organiczne (kawowy, chlorogenowy), kumaryny. Podobnie jak kminku i kopru włoskiego owoce pozbawione są działania toksycznego i mogą być podawane nawet niemowlętom, najczęściej w mieszankach z rumiankiem, anyżkiem, kminkiem jako środki ułatwiające trawienie. Ziele kopru (listki), zwłaszcza świeże, ze względu na liczne witaminy i składniki mineralne powinno być stałym dodatkiem do potraw dla dzieci.
Napar dla dzieci:
1/3-1⁄2 łyżki rozdrobnionych owoców zalać 1 szklanką gorącej wody i zaparzać 30 minut. Podawać l-3 łyżki naparu dziennie zależnie od wieku.
Niemowlętom wlewamy łyżeczkę naparu do butelki z mlekiem lub podajemy doustnie po karmieniu (przy wzdęciach).
Kminek zwyczajny (kminek lekarski) (Carum carvi L.)
Zawiera olejek eteryczny, którego głównymi składnikami są karwon i limonen, poza tym tłuszcze, białko, węglowodany, flawonoidy, kwasy organiczne (kawowy), związki poliacetylenowe. U niemowląt w zaburzeniach trawiennych, zwłaszcza w bolesnych skurczach i wzdęciach, także w lekkich biegunkach, gdyż hamuje procesy gnilne i fermentacyjne w jelitach, a ponadto działa przeciwbakteryjnie. U karmiących matek podawany jest w celu wzmożenia laktacji (składniki surowca przechodzą częściowo do pokarmu).
Napar dla niemowląt (w II półroczu) i małych dzieci:
1⁄2 łyżki owoców (rozgniecionych) na szklankę wody, zaparzać 30 minut. Podawać 1/2-3 łyżki zależnie od wieku, kilka razy dziennie po posiłkach, jako środek wiatropędny.
Kminek bardzo często jest mieszany z innymi surowcami o zbliżonym lub uzupełniającym działaniu, np.: z rumiankiem leczniczym lub rzymskim, koprem włoskim, koprem ogrodowym, kolendrą, anyżkiem.
Marchew zwyczajna (Daucus carota L.)
Korzenie marchwi zawierają: karoten (prowitarnina A) oraz witaminy B1 B2, B6, D, H, E, K, PP, P, flawonoidy, składniki mineralne – żelazo, fosfor, wapń, miedź, kobalt, jod, mangan, ponadto substancje azotowe, tłuszcze, węglowodany, olejek eteryczny (ślady), sterole, lecytyny, enzymy, pektyny. Marchew podaje się głównie dietetycznie ze względu na bogactwo witamin i składników mineralnych, zapobiegających również zaburzeniom trawiennym u niemowląt i małych dzieci, a także niedokrwistości. Zalecane są przede wszystkim sok lub marchew utarta. Tak podawana marchew pobudza rozwój bakterii jelitowych, wytwarzających kwas mlekowy, który utrzymuje właściwy odczyn środowiska jelit, a tym samym zapobiega infekcjom przewodu pokarmowego. Ma to szczególne znaczenie dla niemowląt, które nie są odżywiane mlekiem matki. Gotowany surowiec w postaci zupy marchwiowej, „marchwianki”, traci nieco na wartości witaminowej, ma natomiast szerokie zastosowanie w leczeniu dietetycznym ostrych biegunek niemowlęcych ze względu na zawartość w zupie marchwiowej obok ww. składników, także pektyn, które działają korzystnie na przewód pokarmowy.
Zupa marchwiowa (dietetyczna, tylko z marchwi gwarantowanej jakości):
0,5 kg obranej marchwi pokroić lub zetrzeć i gotować w 1 l wody przez 0,5 godziny. Przetrzeć i uzupełnić przecier wodą przegotowaną do objętości 1 litra. Stosować wg wskazań lekarza, w biegunkach.
W lecznictwie ludowym sok z marchwi z miodem lub utartą marchew rozgotowaną z mlekiem podaje się w tzw. przeziębieniach. Podawanie niemowlętom soku z marchwi rozpoczynamy od 3 tygodnia życia, począwszy od 1-2 łyżeczek do kilkunastu dziennie. Małym dzieciom podajemy sok marchwiowy w ilości 40-60 g dziennie w niedokrwistości (korzystnie wtedy podawać sok razem z sokiem z buraków ćwikłowych – z „czystych”, nie nawożonych upraw), w niedoborze witaminy A, w krzywicy, w dłużej trwającej biegunce, w rekonwalescencji, zwłaszcza po chorobach infekcyjnych górnych dróg oddechowych, w niedożywieniu. Marchew jako jarzyna powinna koniecznie znajdować się w codziennej diecie dziecka.
Borówka czernica (czarna jagoda) (Vaccinium myrtillus)
Zawiera garbniki katechinowe, antocyjany, kwasy organiczne, pektyny, cukry, witaminy B, PP, P, C, D, karotenoidy i sole mineralne. Owoce czarnej jagody są bardzo przydatnym środkiem w leczeniu biegunek u najmłodszych dzieci. Ich zapierające działanie uwarunkowane obecnością garbników, może być wykorzystywane już u niemowląt. Choć świeże owoce są bardzo zdrowe jako środek przeciwbiegunkowy muszą być stosowane owoce suszone, gdyż w przeciwnym razie uzyskalibyśmy efekt odwrotny.
Napar z borówki czernicy:
3 łyżki suszonych owoców borówki zalewamy 0,5 litra zimnej wody, następnie gotujemy na małym ogniu około 10-15 minut i przecedzamy. Podajemy do picia 1/4-1/2 filiżanki lekko osłodzonego naparu.
Karmienie piersią i pierwsze tygodnie
Herbatka na laktację
Anyż 20 g,
Koper włoski 20 g,
Skład: owoc anyżu 40%, liść melisy 30%, owoc kopru włoskiego 20%, owoc kminku 10%
Herbatka przy karmieniu niemowlęcia
Kwiat rumianku 20 g,
Koper włoski 20 g,
Kminek 20 g,
Liść melisy 10 g,
Kwiat lawendy 20 g.
Oliwka przy karmieniu piersią
Nadaje się do pielęgnacji brodawek oraz stymulacji laktacji:
25 ml olejku z nagietka,
25 ml olejku z migdałów,
3 krople olejku z kopru włoskiego,
2 krople olejku z kminku,
2 krople olejku z rumianku,
3 krople olejku z lawendy.
Oliwka do masażu przeciwko wzdęciom
Na łagodny masaż brzuszka:
50 ml olejku z nagietka,
1 kropla olejku z kopru włoskiego,
1 kropla olejku z kminku,
1 kropla olejku z rumianku.
Odstawienie od piersi
Szałwia redukuje wydzielanie sekrecji czyli zmniejsza intensywność laktacji. Można pić herbatkę z szałwii, aby ułatwić odstawienie od piersi.
Pielęgnacja skóry niemowląt
Znakomicie do pielęgnacji niemowląt nadaje się maść oraz olejek z nagietka m.in. do zaczerwienionej, podrażnionej skóry pośladków, w miejscu przylegania pieluchy oraz do ochrony przed mrozem. Olejek z nagietka stosuje się do pielęgnacji i kąpieli wrażliwej skóry niemowląt oraz dzieci.
| Nazwa rośliny |
Zastosowanie |
Wiek
|
| anyż |
napar na wzdęcia, na laktację, |
od trzeciego miesiąca |
| babka lancetowata |
na kaszel (syrop) |
|
| bławatek |
do przemywania oczu |
|
| czarna jagoda |
na biegunkę |
od szóstego miesiąca |
| czarny bez |
napar lub syrop na wzmocnienie systemu odpornościowego przy przeziębieniach, obniża temperaturę |
od szóstego miesiąca |
| dzika róża |
napar przy przeziębieniach |
od czwartego miesiąca |
| kminek lekarski |
napar na wzdęcia, na laktację, kolkę jelitową |
od trzeciego/szóstego miesiąca |
| koper ogrodowy |
napar na wzdęcia, na trawienie |
|
| koper włoski |
napar na wzdęcia, na laktację |
od drugiego tygodnia |
| lawenda |
napar lub olejek do kąpieli, lampki zapachowej i masażu przy zakłóceniach snu oraz niepokoju |
|
| lipa |
napar z kwiatu lipy działa napotnie, przeciwgorączkowo |
od szóstego miesiąca |
| majeranek |
przy katarze (maść) |
|
| marchew |
w niedokrwistości (sok), w ostrych biegunkach (zupka) |
od trzeciego tygodnia (sok)od trzeciego miesiąca (zupka) |
| melisa |
działa uspokajająco, pomaga zasnąć, łagodzi kolkę |
od czwartego miesiąca |
| nagietek |
pielęgnacja skóry ciała i pośladków niemowląt (maść lub olejek z nagietka) |
|
| prawoślaz lekarski |
stany zapalne górnych dróg oddechowych, suchy kaszel |
od szóstego miesiąca |
| rumian szlachetny |
do przemywania oczu, do skóry podrażnionej, pobudza trawienie |
|
| rumianek pospolity |
napar na bóle brzucha, wzdęcia, wymioty, niepokój, kolkę jelitową ząbkowanie, pieluszkowe zapalenie skóry, jako inhalacja na przeziębienia |
od drugiego tygodnia |
| szałwia |
napar na zmniejszenie laktacji |
dla mamy |
źródło: Praca zbiorowa. Zioła z apteki natury. Polskie zioła dla zdrowia i urody. Poznań 2012.
Waleria Olechnowicz-Stępień i Eliza Lamer-Zarawska. Rośliny lecznicze stosowane u dzieci. Warszawa 1992.
Andrzej Skarżyński. Zioła czynią cuda. Warszawa 1994.
Sassa Marosi. Apteka dobrego samopoczucia. Ziołolecznictwo dla kobiet. Kraków 2009.
,
