Dynia pochodzi z Ameryki Środkowej. W Europie rozpowszechniła się w XVI wieku. W Polsce poznano to warzywo na przełomie XVII i XVIII wieku. Najpopularniejsze w Polsce gatunki uprawne to: dynia zwyczajna (Cucurbita pepo), dynia olbrzymia (Cucurbita maxima) oraz dynia piżmowa (Cucurbita moschata).
Dynia jest rośliną jednoroczną. Charakteryzuje się tym, że ma długą osiągającą do 10 metrów łodygę, owłosioną z licznymi rozgałęzionymi wąsami czepnymi. Kwiaty ma duże koloru pomarańczowego, które można spożywać na surowo lub usmażone w cieście naleśnikowym. Preferuje się spożywanie męskich kwiatów, gdyż z żeńskich kwiatów powstają owoce. Nasiona dyni osiągają do 1,5 cm długości, które również są jadalne. Z nasion produkuje się gęsty olej koloru zielono-brązowego.
Dynia głównie uprawiana jest dla owoców, które zawierają karoten, witaminy A, C, PP, witaminy z grupy B, jak również wapń, magnez, żelazo, fosfor, kwas foliowy, pektyny i kwasy organiczne.
Im dynia jest bardziej pomarańczowa tym więcej zawiera witaminy B1 i karotenu. Moment zbioru dyni przypada na jesień, najbardziej kolorową porę roku.
Dynia nadaje się do smażenia, pieczenia, gotowania i marynowania (nawet po obróbce termicznej nie traci cennych właściwości). Z owoców dyni można zrobić zupę, sos, gulasz, pierogi, nadzienie do naleśników, ciasto, chleb, pieczone frytki, surówki owocowo- warzywne, dżemy, konfitury. Ze względu na sporą zawartość węglowodanów dynia szybko syci, dostarcza błonnika, przy czym jest niskokaloryczna i zupełnie pozbawiona sodu. Dlatego pomaga przy odchudzaniu i jest dobra dla osób z nadciśnieniem. Z pestek dyni pozyskuje się również mąkę. Mąka z pestek dyni nie zawiera glutenu i dlatego może być używana w diecie bezglutenowej.
Dynię bez obaw można wprowadzać do diety niemowląt od 5 miesiąca życia. Sok wyciśnięty z dyni łagodzi kolkę u niemowląt, koi bóle brzuszka i uspakaja.
W lecznictwie stosuje się świeże oraz wysuszone nasiona dyni pozbawione łuski. Świeże jeszcze nie przesuszone nasiona były i są stosowane jako środek przeciwrobaczy. Kukurbitacyny związki czynne zawarte w pestkach dyni przenikają do ciała pasożytów i porażają ich układ nerwowy.
Roztarte świeże nasiona dyni zwalczają m.in. tasiemca uzbrojonego, tasiemca nieuzbrojonego, glisty ludzkie i owsiki zarówno u dzieci jak i dorosłych.
Zarówno nasiona dyni, jak i pozyskiwany z nich olej stosuje się w leczeniu dolegliwości prostaty i dróg moczowych, takich jak przerost gruczołu krokowego, trudności w oddawaniu moczu, moczenie nocne, stany zapalne dróg moczowych. Olej z pestek dyni stosuje się również przy postępującej miażdżycy, zmianach w sercu na tle miażdżycowym, podwyższonej zawartości cholesterolu we krwi, suchość skóry i obniżeniu odporności organizmu.
Przepis na pozbycie się pasożytów jelitowych dla dorosłych
150-250g świeżych nasion dyni rozetrzeć lub zmiksować z wodą lub mlekiem na gęstą papkę
dodać do smaku soku owocowego lub miodu. Podzielić na dwie porcje i zjeść rano w na czczo w odstępie 30 minutowym. Po 2-3 godzinach należy wypić 2 łyżki stołowe oleju rycynowego jako środka przeczyszczającego. Zamiast oleju można użyć siarczan magnezu (1-2 łyżki stołowe na 1 szklankę wody).
Przepis na pozbycie się pasożytów jelitowych dla dzieci
30-100g nasion roztartych jak wyżej na czczo w dwóch porcjach co 30 minut. Po 2-3 godzinach podać 1-2 łyżeczki oleju rycynowego stosownie do wieku dziecka.
W razie potrzeby kurację można powtórzyć po 2-3 dniach.
Rozgrzewająca zupa krem z dyni
Składniki:
1 mała dynia (około 500-800g)
2-3 ziemniaki
2 marchewki
1cm kawałek korzenia świeżego imbiru
3 ząbki czosnku
4 łyżki oliwy z oliwek lub inny olej tłoczony na zimo
sól, pieprz, kurkuma, pieprz cayenne, cynamon
ewentualnie czarnuszka, czarny sezam, pestki dyni, płatki migdałowe (do posypania)
Dynię i ziemniaki obrać i pokroić w kostkę. Na oleju podsmażyć obraną i pokrojoną w kostkę marchewkę, dorzucić do niej czosnek. Kiedy się zarumieni, przerzucić wszystko do garnka, dołożyć kostki dyni, ziemniaki, starty imbir, i wszystkie przyprawy. Zalać niewielką ilością wody tak, by przykryła warzywa do 1/4 wysokości i gotować aż warzywa zmiękną. Po ugotowaniu można wszystkie składniki zmiksować do konsystencji kremu lub serwować z kawałkami warzyw. Na koniec dodać sól i pieprz do smaku. Aby wzmocnić efekt, gotową zupę można posypać czarnuszką, prażonymi pestkami dyni, słonecznika lub migdałów. Przed podaniem polewamy ulubionym olejem lub oliwą z oliwek. Wszystko zależy od nas jakie przyprawy lubimy, możemy dodać kmin rzymski, curry, paprykę chili i wiele innych. Dla dzieci ta zupa może być zbyt ostra czy piekąca. Wtedy można się ograniczyć jedynie do soli i pieprzu.
Źródło:
Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie. Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniewski. Warszawa 1987.
Domowe porady ziołowe. Teresa Lewkowicz-Mosiej. Warszawa 2003.
http://rozanski.li/3408/olej-dyniowy-oleum-cucurbitae-peponis-i-olej-z-zarodkw-kukurydzy-maydis-embryonis-oleum-w-dietetyce-i-fitoterapii/
