Owoce roślin egzotycznych aceroli, acai i goji

Owoc aceroli

Acerola, zwana wiśnią z Barbados pochodzi z Wysp Karaibskich, ale rośnie również w Ameryce Środkowej i rejonie Amazonii. Niskie drzewo lub rozłożysty krzew o wiecznie zielonych liściach igiętkich gałązkach. Osiąga wysokość 2–3 m. Małe, czerwone, charakterystycznie lekko spłaszczone pestkowce o średnicy 1–3 cm. Mają soczysty miąższ i bardzo kwaśny smak. Acerola cechuje się wysoką zawartością karotenoidów, a także polifenoli. W soku z aceroli stwierdzono obecność 17 karotenoidów, wśród których największą część stanowił β-karoten. Aktywność antyoksydacyjna soku z aceroli jest wyższa w porównaniu do innych źródeł przeciwutleniaczy, np. soku z winogron. Acerola należy do owoców o najwyższej zawartości naturalnej witaminy C – od 1000 do 4500 mg/100 g świeżej masy. Zielone owoce mają dwukrotnie wyższy poziom tej witaminy w stosunku do owoców dojrzałych. Spożycie zaledwie 3 owoców pokrywa dzienne zapotrzebowanie dorosłego człowieka na ten składnik. Ponadto owoce aceroli zawierają fosfor, wapń i żelazo, a także witaminy: A, E oraz z grupy B (tiaminę, ryboflawinę, niacynę).

Ze względu na delikatną strukturę miąższu dojrzałe owoce źle znoszą warunki przechowywania i długiego transportu. Dlatego wymagają szybkiego przetworzenia na soki, mrożone koncentraty lub preparaty sproszkowane. Dzięki zawartości wymienionych składników owoce przeciwdziałają objawom starzenia, poprawiają kondycję i wygląd skóry. Owoce aceroli mogą być podawane zarówno dorosłym, jak i dzieciom. W medycynie tradycyjnej były stosowane w leczeniu anemii, ospy wietrznej oraz w dolegliwościach wątroby i płuc. Jednak najczęściej znajdowały zastosowanie we wspomaganiu układu odpornościowego oraz przeciwdziałaniu objawom przeziębienia ze względu na silne działanie przeciwbakteryjne.

Acai to brazylijski owoc prosto z dorzecza Amazonki; rośnie w Środkowej Ameryce oraz w północnych rejonach Ameryki Południowej, na szczytach ogromnych drzew palmowych w głębi lasów deszczowych. Owoce w miarę dojrzewania przechodzą z barwy zielonej do głęboko fioletowej, mają okrągły kształt od 1 do 1,5 cm średnicy, a jadalna część jagody jest niewielka, gdyż pestka stanowi około 80% ich objętości. Owoc Acai na tle innych owoców jest niezwykle bogatym źródłem składników odżywczych i błonnika. W największym stopniu za wysoką kaloryczność owoców odpowiada tłuszcz, przy czym w przewadze występują kwasy jednonienasycone stanowiące 60,2%. Kwasy wielonienasycone stanowią 11,1% , a nasycone tworzą 28,7% kwasów tłuszczowych. W acai stwierdzono także obecność trzech steroli roślinnych: β-sitosterolu, kampesterolu i stigmasterolu. Pod względem składu węglowodanów jagody acai charakteryzuje wysoka zawartość błonnika pokarmowego, przy niewielkiej ilości cukrów prostych reprezentowanych przez fruktozę, laktozę, sacharozę, glukozę i maltozę. Owoce te przyśpieszają przemianę materii oraz proces trawienia. Dają długotrwałe uczucie sytości, a tym samym pomagają kontrolować i stopniowo ograniczać ilość spożywanych kalorii.
Istotna jest także znacząca zawartość białka, w tym obecność 19 aminokwasów z uwzględnieniem wszystkich egzogennych. Z wysoką zawartością kwasów tłuszczowych koreluje znacząca zawartość witamin rozpuszczalnych (A i E), choć owoce bogate są także w witaminy z grupy B oraz składniki mineralne (Mg, Cu, Cr, Zn, Mn, Se, K, Mo, I, B). Owoc acai charakteryzuje ogromny potencjał przeciwutleniający. Jest w nim znacznie więcej przeciwutleniaczy niż w czerwonych winogronach.

Dzięki wymienionym właściwościom prozdrowotnym acai stał się bardzo pożądanym owocem, którego składniki pomagają w zapobieganiu objawom przewlekłych chorób cywilizacyjnych.
Niestety owoce acai nie są dostępne na naszym rynku w postaci nieprzetworzonej, co wynika z ich niewielkiej trwałości. Bezpośrednio po zbiorach jagody poddaje się suszeniu lub przetwarza na sok. Ze względu na to, że cenne składniki owoców acai są wrażliwe na podwyższoną temperaturę, prozdrowotne efekty są bardziej widoczne przy systematycznym spożywaniu soków, których skład jest najbardziej zbliżony do świeżego owocu.

Owoce goji ( kolcowój tybetański) pochodzi z Chin, rośnie w dolinach tybetańskich oraz w Himalajach na terenach od wieków nieskażonych zanieczyszczeniami cywilizacyjnymi, bądź pestycydami. Choć obecnie jest powszechnie uprawiany w krajach ciepłych i subtropikalnych, takich jak Japonia, Korea i inne kraje południowo-wschodniej Azji i Europy, odmiany te cechuje niższa wartość odżywcza i lecznicza. Kolcowój jest krzewem o wysokości od 1 do 3 m, o łukowato zwisających gałązkach pokrytych kolcami. Owoce mają podłużny kształt i są bardzo delikatne, dlatego, aby ich nie uszkodzić, należy zrywać je z ogonkami lub strząsać na miękkie maty, a następnie wysuszyć w ciągu 48 godzin. Rzadziej dostępne są w postaci mrożonej. Z dwuletniej rośliny można zebrać około 2 kg owoców.

Wysuszone, dojrzałe owoce charakteryzują się wysoką zawartością witaminy C. Szacuje się, że w 100 gramach jagód jest jej aż 2500 mg. Owoce goji charakteryzują się dużą wartością odżywczą. Oprócz wymienionych już składników są one również źródłem witamin (B1, B2, B6 oraz E) i składników mineralnych (m.in. fosfor, wapń, żelazo, miedź, cynk, selen). Wysoką zawartość karotenu, ryboflawiny, kwasu askorbinowego, tiaminy, kwasu nikotynowego, betainy, kumaryny. Czerwonopomarańczowy kolor owoców jest skutkiem wysokiej zawartości karotenoidów. W owocach stwierdzono obecność 5 karotenoidów oraz luteinę, które są odpowiedzialne za procesy widzenia. Owoce goji zawierają β-sitosterol obniżający poziom cholesterolu, cyperon wpływający korzystnie na pracę serca i ciśnienie tętnicze krwi oraz betainę wykorzystywaną do produkcji choliny. Roślina znajduje szczególne miejsce w tradycyjnej chińskiej medycynie. Regularne spożywanie pomaga zwalczać objawy reumatyzmu oraz reguluje poziom glukozy we krwi. Długotrwałe stosowanie wpływa korzystnie na wzmocnienie systemu odpornościowego, poprawia stan stawów i kości oraz wzrok i witalność. Dzięki zawartości substancji przeciwutleniających opóźnia procesy starzenia. Zawarty w owocach cyperon (sekswiterpen) wywiera korzystny wpływ na serce i ciśnienie krwi, łagodzi dolegliwości miesiączkowe i jest stosowany w leczeniu raka szyjki macicy. Ponadto nie zaleca się stosowania owoców osobom przyjmującym leki przeciwzakrzepowe, kobietom w ciąży oraz matkom karmiącym. Najcenniejszym i budzącym największe zainteresowanie składnikiem owoców goji jest rozpuszczalny w wodzie bioaktywny kompleks polisacharydowy LBP (Lycium Barbarum Polysaccharides), odgrywający ważną rolę terapeutyczną. Właśnie od obecności tego bioaktywnego składnika zależy lecznicza skuteczność owoców goji . Kompleks (LBP), wpływając na funkcje układu immunologicznego, hamuje wzrost komórek nowotworowych. Spożywanie tych owoców korzystnie wpływało na funkcje przewodu pokarmowego, wywoływało znaczącą poprawę samopoczucia i jakości snu.

W kuchni chińskiej suszone „wilcze jagody” są przed spożyciem gotowane. Dodaje się je do ryżu, zup, kurczaka i wieprzowiny, miesza z warzywami. Owoce są również gotowane jako herbata ziołowa, często z dodatkiem kwiatu chryzantemy lub dodawane do czerwonej herbaty. Młode pędy i liście spożywane są jako warzywo liściowe. Z owoców kolcowoju produkowane są także wina. W krajach zachodnich suszone owoce goji spożywa się jako przekąska, podobnie jak rodzynki lub inne suszone owoce. Smakuje podobnie jak żurawina z nutą smaku pomidorowego i ziołowego, lecz jest mniej słodka i bardziej cierpka .

(Wszystkie produkty przedstawione na zdjęciach znajdziecie w Sklepie Ziołowo w Niepołomicach).

Źródło:

Charakterystyka właściwości prozdrowotnych owoców roślin egzotycznych. Postępy Fitoterapii 2/2012, s. 93-100