Czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum L.) …
Roślina ta objęta jest w Polsce od 2004 r. częściową ochroną gatunkową.
… spotykany jest najczęściej w miejscach wilgotnych. Rośnie w cienistych lasach, w zagajnikach, w zaroślach, koło rzek i strumieni, w buczynach; często towarzyszą mu kokoryczka, czworolist, kopytnik, bez czarny, miodunka i czeremcha. Jest to bylina, której podłużna cebula jest złożona z nasad dwóch liści. Dwa odziomkowe, jajowato lancetowate liście są żywozielone. Na wysokim głąbiku (15-50 cm) powstaje dość płaski, luźny baldach złożony z białych kwiatów, które pojawiają się w maju. W pękającej na 3 części torebce, znajduje się 6 nasion.
Uprawa i rozmnażanie
Jadalne są głównie jego liście, przypominające liście konwalii. Białe kwiaty zawierają trujące substancje.
źródło: http://flickr.com/
Gatunek ten czasami uprawiany jest jako roślina ozdobna ze względu na duże, zielone liście i okazałe kwiaty. Nasiona czosnku niedźwiedziego są roznoszone przez mrówki (myrmekochoria), a kiełkują dopiero po 14 miesiącach. Łatwo się rozmnaża przez cebulki lub nasiona. W odróżnieniu od większości gatunków czosnków może rosnąć w miejscu częściowo zacienionym. Wymaga żyznej, próchnicznej gleby. Jest całkowicie mrozoodporny.
Występowanie
Gatunek ten rośnie na terenie całego kraju. Ciężko go spotkać na terenie Tatr. Jest typowym gatunkiem wysokopiennych lasów bukowych, w których na ogół jest brak warstwy krzewów. Łany białych kwiatów, można podziwiać wiosną w Bieszczadach, Puszczy Kampinoskiej, Białowieskiej i w okolicach Sandomierza. Roślina ta objęta jest w Polsce od 2004 r. częściową ochroną gatunkową.
Zbiór i suszenie
Surowcem jest całe ziele (Herba Allii ursini) lub sam liść (Folium Allii ursini) czosnku niedźwiedziego. Ziele i liście zbiera się tylko w maju, czyli przed kwitnięciem. Ziele i liście zebrane pod koniec kwitnienia podczas suszenia zawsze żółknie i brązowieje czyli nie nadaje się do użytku. Natomiast cebulki wykopuje się późnym latem lub jesienią.
Nasiona czosnku niedźwiedziego można kupić w sklepach ogrodniczych lub w Sklepie Ziołowo.
Suszenie surowca musi odbywać się w ciepłym, przewiewnym i suchym miejscu, w którym panuje półmrok. W warunkach domowych najlepiej suszyć liście w piekarniku lub przy piecach. Nie suszyć zbyt długo, liście nie mogą zżółknąć (stają się bezwartościowe). Ususzone i pokrojone przechowujemy w naczyniach szklanych w ciemnym miejscu (metalowe i plastikowe pojemniki nie nadają się do przechowywania ziół).
W całej roślinie znajdują się (podobnie jak w czosnku uprawnym):
- siarczki,
- wielosiarczki allilowe,
- wielosiarczki dwuwinylowe,
- merkaptan,
- duże ilości soli mineralnych,
- witaminy (zwłaszcza witamina C),
- szereg biokatalizatorów.
Czosnek niedźwiedzi na terenie siedziby Babiogórskiego Parku Narodowego w Zawoi.
26 Kwiecień 2012
Zastosowanie
Czosnek niedźwiedzi ma podobne własności lecznicze, jak czosnek pospolity. Aromatyczne, pachnące czosnkiem liście zawierają dużo witaminy C, pobudzają apetyt. Zalecane są jako składnik wiosennych zup (zastosowanie popularne do dzisiaj w Rosji). Można je też dodawać do sałatek i kisić oraz marynować w oliwie (przysmak w Niemczech). Świeże ziele zjadane jako sałatka odkaża przewód pokarmowy, działa przeciwmiażdżycowo oraz obniża ciśnienie krwi. Czosnek dodaje się zazwyczaj pod koniec gotowania, bo długie przyrządzanie hamuje tworzenie się korzystnych związków (ten krótko gotowany zachowuje wszystkie lecznicze właściwości). Z cebulek przygotowuje się również nalewkę.
Działanie
Czosnek niedźwiedzi zawiera szereg substancji czynnych, m.in. olejki eteryczne, których najważniejszym składnikiem jest siarka aktywna, odgrywająca ważną rolę w procesie przemiany materii. Aktywuje całą gamę enzymów odpowiedzialnych za odtruwanie organizmu z metali ciężkich, chemikaliów, pestycydów i innych związków toksycznych. Jest jednym z najskuteczniejszych środków stosowanych w zwalczaniu drożdżaka (Candida albicans), siejącego spustoszenie w przewodzie pokarmowym i nie tylko. Spożywany w postaci suszu lub nalewki jest pozbawiony charakterystycznego zapachu. W czosnku niedźwiedzim znajduje się 20 razy więcej adenozyny – substancji posiadającej właściwości witamin A, C, E i selenu jednocześnie. Witaminy te oraz selen należą do przeciwutleniaczy niwelujących w organizmie wolne rodniki powodujące wiele chorób m.in. nowotwory. Adenozyna wpływa też bardzo korzystnie na krążenie krwi w całym ustroju, szczególnie w obrębie serca i głowy – co warto wypróbować przy migrenie oraz szumach w uszach (Tinnitus). Czosnek niedźwiedzi zapobiega sklejaniu się płytek krwi, rozrzedza krew i poprawia jej cyrkulację w naczyniach krwionośnych. W czosnku niedźwiedzim stwierdzono wysoki poziom żelaza, który jest dobrze przyswajalne i nie powoduje zaburzeń żołądkowych ani zaparć oraz takie substancje, jak flawonidy, saponiny, bogaty zestaw enzymów i aminokwasów, mangan oraz związki o działaniu antybiotycznym.
Czosnek niedźwiedzi można kupić w postaci suszonej przyprawy, herbatki, albo sadzonek do wyhodowania.
Nalewka
Drobno pokrojone liście lub cebulki zalać wódką 40 % i odstawić na 14 dni w ciepłe miejsce, po czym przecedzić. Zażywać 3 razy dziennie po 15 kropli z wodą.
Susz
Dobrze wysuszone liście pokruszyć, przetrzeć przez plastikowe sitko, można też sproszkować w młynku do kawy. Zażywać 3 razy dziennie 1/4 płaskiej łyżeczki.
źródło: Eugeniusz Kuźniewski i Janina Augustyn-Puziewicz. Przyroda Apteką. Jak rozpoznawać i stosować zioła. Wrocław 1999.
