Tatarak zwyczajny (Acorus calamus)

Liście rozłożone w mieszkaniu „wypędzają” insekty.
źródło: http://flickr.com/

      Tatarak zwyczajny (Acorus calamus)  – (inaczej tatarskie ziele, szuwar, tatarczuch, ajer). Pochodzi ze wschodniej Azji. Do Polski został sprowadzony dopiero w XVI wieku z terenu Czech. Spotykany jest na mulistych brzegach jezior, stawów, rzek, na mokradłach, w szuwarach wód stojących lub wolno płynących.. Jest rośliną wieloletnią, o silnym aromatycznym kłączu, która osiąga 60-120 cm wysokości. Liście tataraku są długie, mieczowate. Kwiaty drobne, zielonkawożółte zebrane na szczycie łodygi.

Surowcem zielarskim jest kłącze Rhizoma Calami zbierane jesienią. Wyciąga się całe rośilny. Kłącza oczyszcza z korzeni, liści i włóknistych resztek liści i myje, a następnie suszy w temperaturze nie wyższej niż 35°C. Pozyskuje się go ze stanu naturalnego. Cała roślina ma intensywny, cynamonowy zapach oraz palący i gorzkawy smak. Zawiera olejek eteryczny (nie mniej niż 2,5%), garbniki, cholinę, gorzki glikozyd akorynę (około 0,2%), akoretynę, węglowodany, w tym dużo skrobi, kwas akonitowy, śluz, sole mineralne, kwas askorbinowy, skrobię.

Olejek tatarakowy zawiera β- i α-azaron (do 16%, gdy w olejku pochodzenia indyjskiego do 82%), kariofilen, kadinen, akoron, kalamen, kamfen, pinen i mircen. Jest bardzo cennym produktem wyjściowym służącym do produkcji kompozycji zapachowych (do wytwarzania perfum).  Wykorzystywany również w przemyśle spirytusowym do produkcji gorzkich wódek oraz likierów. Olejkiem aromatyzuje się niektóre gatunki tytoniu.

Liście i dwuletnie kłącza można suszyć do potpourri i do aromatycznych torebek
źródło: http://flickr.com/

Wewnętrznie

Napar z kłączy działa przeciwbiegunkowo, przeciwbólowo i zółciopędnie. Ma też działanie bakteriobójcze i jest stosowany przy nadmiernej fermentacji w jelitach. Usuwa boleści spowodowane wzmożonym napięciem i skurczem mięśni jelit, podwyższa kwasotę soku żołądkowego. Pobudza wydzielanie soków trawiennych żołądka i jelit. Jest stosowany przy kamicy nerkowej.

Zewnętrznie

Napar z kłączy służy do mycia głowy przeciw łupieżowi. Dodany do kąpieli działa orzeźwiająco i wzmacniająco. Płukanie włosów w wywarze z tataraku wzmacnia ich cebulki, ponadto włosy są puszyste, maja piękny połysk i zapach. Można go stosować w bólach gośćcowych i nerwobólach. Działa łagodząco w stanach zapalnych oczu, skóry, jamy ustnej i gardła.

      Kłącze tataraku stosowane było do starej mieszanki ziołowej Digestosan (Herbapolu). Został zastąpiony kłączem prawoślazu ponieważ zastosowanie tataraku w lecznictwie zostało ograniczone. Badania amerykańskich i japońskich naukowców ujawniły rakotwórcze właściwości tej rośliny. Olejek wytwarzany w krajach azjatyckich (najczęściej w Indiach) z roślin tetra- i heksaploidalnych zawiera beta-azaron w ilościach toksycznych i kancerogennych. Jego stosowanie do wewnątrz zostało ograniczone ze względu na obecność β-azaronu, który ma właściwości kancerogenne i mutagenne.

W Polsce dopuszczone są do obrotu:

• wyciągi z diploidalnych odmian tataraku (z Ameryki Północnej), które nie zawierają β-azaronu,
• preparaty z triploidalnych odmian (rosnących w Europie), o ile ilość tego składnika w ich składzie jest niewielka.

źródło:
Lesley Bremness. Wielka Księga ziół. Warszawa 1991
Teresa Wielgosz. Wielka księga ziół polskich. Poznań
Władysław Walewski. Towaroznawstwo zielarskie. Warszawa 1985
Eugeniusz Kuźniewski i Janina Augustyn-Puziewicz. Przyroda apteką. Wrocław 1999
Jan Schulz i Edyta Uberhuber. Leki z bożej apteki.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Tatarak_zwyczajny